Kwantummechanica: het tweesnijdende zwaard van haar ontwikkeling dat we vandaag herdenken

Een paar dagen geleden markeerde de honderdste verjaardag van het begin van de kwantumrevolutie , een radicale manier om de natuurkunde te begrijpen, gebaseerd op het observeren van de schijnbare wanorde die elektronen rond de kern van een atoom vertonen. Het was op 9 juli 1925, toen de 23-jarige Werner Karl Heisenberg een exemplaar van zijn werk overhandigde aan Max Born, een natuurkundige en wiskundige wiens assistent hij was aan de Universiteit van Göttingen. In het bovengenoemde werk bestudeerde Heisenberg het gedrag van het elektron bij elk van zijn sprongen. Met de vreemde schoonheid die door wiskundige wetten wordt geschetst, hanteerde Heisenberg tabellen – Göttingen-matrices – waarin de aankomst- en vertrekbanen worden weergegeven in kolommen en rijen; elke sprong van het elektron beïnvloedt deze twee banen. Voortaan worden in plaats van zekerheden waarschijnlijkheden voorspeld. Hiermee worden deterministische wetten uitgesloten van deze nieuwe manier om de natuurkunde te begrijpen.

Zo begint een nieuw wetenschappelijk tijdperk dat zijn clair-obscur door de jaren heen zal laten zien en tot op de dag van vandaag voortduurt. Want het tweesnijdende zwaard dat de grammatica van de wereld bedreigt, waar onvoorspelbaarheid schuilt, danken we aan de kwantummechanica. Enerzijds kunnen we dankzij de technologische effecten ervan communiceren via mobiele apparaten; zonder verder te gaan, kunnen we hetzelfde artikel aan de andere kant van de wereld lezen.

En hoewel we dit grotendeels te danken hebben aan de jonge Heisenberg, die zich verdiepte in de magie van elektronensprongen, is het ook de moeite waard om te vermelden dat de kwantummechanica, gecombineerd met chemie en techniek, de vernietigende kracht van de atoombom heeft bereikt. Daar hebben we de andere kant, de voorhoede.

Met deze aanpak leiden de effecten van de toepassing van deze nieuwe natuurkunde ertoe dat we de werkelijkheid anders gaan assimileren en ons begrip ervan herzien. De wereld wordt immers een onherbergzame plek waar elk moment een catastrofe kan toeslaan. Het is inmiddels tachtig jaar geleden – 6 augustus 1945 – dat de Verenigde Staten de Little Boy -bom vanuit de lucht boven Hiroshima lieten vallen.

Laten we nu, na de horror, even teruggaan naar 1925, toen de wereld van het elektron nog steeds heen en weer ging in de onschuldige dimensie van een paar pagina's, op een "gekke" manier geschreven, aldus Heisenberg zelf in de notitie bij het werk dat hij aan Max Born had voorgelegd. Na het te hebben gelezen, vond Max Born het zo interessant dat hij het naar het tijdschrift Zeitschrift für Physik stuurde. Daarmee werden de mechanismen van het toeval in gang gezet.

We hebben al gezegd dat we in 1925 leven, een jaar van clair-obscur en morbiditeit, van spoken en rooksignalen voor Europa en de wereld. Het was het jaar waarin Hitlers pamflet Mein Kampf werd gepubliceerd. Het was ook het jaar waarin Stalin aan de macht kwam en Franco, toen kolonel, ervaring opdeed tijdens de landingen in Alhucemas. We hebben het over een benauwende en zinloze tijd die Kafka tot een laatste verhaalvlam zou voeren met zijn postume werk Het Proces, een verhaal waarin onzekerheid een bureaucratische nachtmerrie wordt. De verborgen grammatica van de werkelijkheid zou zich al snel openbaren.

De Stenen Bijl is een gedeelte waarin Montero Glez , met een passie voor proza, zijn bijzondere aanval op de wetenschappelijke werkelijkheid uitvoert om aan te tonen dat wetenschap en kunst complementaire vormen van kennis zijn.