Gwałtowny wzrost przypadków alzheimera. Największy problem w tych województwach

• Częścią raportu NIZP PZH-PIB na temat sytuacji zdrowotnej Polaków w 2025 r. jest rozdział dedykowany chorobie Alzheimera
• Jak wynika z raportu, w latach 2014-23 współczynnik chorobowości na chorobę Alzheimera w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Polski w wieku 55+ wynosił 20 dla mężczyzn i 37-39 dla kobiet
• Wartość wskaźnika zachorowalności w województwach oscylowała w 2023 r. w przedziale 25,1 – 36,3, przy czym najniższa była w Podlaskiem, a najwyższa w Podkarpackiem
• Najwyższe wartości współczynnika zachorowalności obserwowane były w przypadku miast do 10 tys. mieszkańców i zmniejszały się wraz ze wzrostem wielkości miejscowości

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy opublikował na początku czerwca br. raport "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania – 2025". Częścią raportu jest rozdział poświęcony chorobie Alzheimera i chorobom pokrewnym.

Jak przypominają autorzy publikacji, choroba Alzheimera to najczęstsza choroba neurozwyrodnieniowa przebiegająca z otępieniem. Szacuje się, że stanowi ona 60-70 proc. przypadków otępienia. Charakteryzuje się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz innych funkcji poznawczych. Po kilku latach prowadzi do całkowitej utraty samodzielności intelektualnej i fizycznej.

Jej leczenie polega na stosowaniu objawowych tzw. leków prokognitywnych oraz różnych form terapii wspierającej.

Na rozwój choroby Alzheimera wpływają m.in.:

• czynniki genetyczne,
• wiek pacjenta,
• czynniki medyczne, tj. dysfunkcja naczyń mózgowych,
• czynniki psychiczne i społeczne, głównie samotne życie bez kontaktów rodzinnych i towarzyskich.

Częściej chorują kobiety. Ryzyko rośnie wraz z wiekiem

W raporcie wykorzystane zostały dane sprawozdawane do NFZ komunikatem SWIAD, tzn. dane o świadczeniach ambulatoryjnych oraz stacjonarnych. Nie uwzględniono zatem danych sprawozdawanych m.in. w ramach lecznictwa uzdrowiskowego, czy w niektórych programach profilaktycznych.

Raport nie uwzględnia też informacji o osobach, które nie korzystały ze świadczeń w związku z chorobą Alzheimera lub korzystały ze świadczeń innych niż te finansowane przez NFZ.

Jak wynika z raportu, w latach 2014-23 współczynnik chorobowości na chorobę Alzheimera w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców Polski w wieku 55+ wynosił 20 dla mężczyzn (104 tys. w 2023 r.) i 37-39 dla kobiet. Największą liczbę chorych kobiet, blisko 271 tys., odnotowano w 2019 r.

W tych samych latach, 2014-23, współczynnik zachorowalności rejestrowanej na 1 000 mieszkańców w wieku 55+ wyniósł 7 dla mężczyzn i 11 dla kobiet.

Wraz ze wzrostem wieku rośnie odsetek osób chorujących na chorobę Alzheimera. Jak wynika z danych zawartych w raporcie, dotyczących 2023 r.:

• w grupie 55-64 lata chorowało 0,3 proc. kobiet, podczas gdy w grupie 85+ - 20 proc.;
• w przypadku mężczyzn w grupie wiekowej 55-64 lata odsetek ten wynosił 0,4 proc., a w grupie 85+ - 12 proc.

Najwięcej zachorowań na Podkarpaciu, najmniej na Podlasiu

Raport pokazuje też współczynnik chorobowości choroby Alzheimera oraz chorób pokrewnych w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w poszczególnych województwach w 2023 r. Wartość wskaźnika oscylowała wówczas w przedziale 25,1 – 36,3, przy czym najniższa była w Podlaskiem, a najwyższa w Podkarpackiem.

Dla poszczególnych regionów wyniosła:

• dolnośląskie – 31,2,
• kujawsko-pomorskie – 29,4,
• lubelskie – 32,3,
• lubuskie – 32,6,
• łódzkie – 34,5,
• małopolskie – 35,4,
• mazowieckie – 31,5,
• opolskie – 29,1,
• podkarpackie – 36,3,
• podlaskie – 25,1,
• pomorskie – 27,6,
• śląskie – 29,7,
• świętokrzyskie – 35,4,
• warmińsko-mazurskie – 30,3,
• wielkopolskie – 31,6,
• zachodniopomorskie – 29,7.

W każdym z województw współczynnik chorobowości był wyższy wśród kobiet, niż wśród mężczyzn.

Największy problem jest w małych miastach

Autorzy raportu wskazali też na zmianę częstości występowania choroby Alzheimera w zależności od miejsca zamieszkania porównując lata 2023/2018.

Najwyższe wartości współczynnika obserwowane były w przypadku miast do 10 tys. mieszkańców i zmniejszały się wraz ze wzrostem wielkości miast. Najniższe współczynniki chorobowości dotyczyły miast o liczbie ludności 100-200 tys. mieszkańców, natomiast w większych miastach współczynnik nieznacznie rósł. Najwięcej kobiet, w porównaniu do mężczyzn, chorowało na obszarach wiejskich, a najmniej w największych miastach.

Z zestawienia zaprezentowanego w raporcie wynika, że w 2023 r. współczynnik chorobowości rejestrowanej w przeliczeniu na 1 000 ludności w wieku 55+ wynosił:

• na wsi – 45,4,
• w miastach do 10 tys. mieszkańców – 56,6,
• w miastach 10-20 tys. mieszkańców – 37,6,
• w miastach 20-50 tys. mieszkańców – 32,4,
• w miastach 50-100 tys. mieszkańców – 30,8,
• w miastach 100-200 tys. mieszkańców – 30,3,
• w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców – 30,3.

Jak zauważają autorzy raportu, zróżnicowanie występowania choroby Alzheimera w zależności od miejsca zamieszkania może wynikać z wielu czynników, w tym z faktu, iż nie uwzględnione zostały dane dotyczące świadczeń innych niż te finansowane przez NFZ. W większych miastach takich świadczeń może być więcej, co będzie skutkowało niedoszacowaniem.

Różnice te mogą ponadto wynikać z poziomu edukacji (osoby z niższym wykształceniem mają wyższe ryzyko zachorowania), czy z chorób związanych ze stylem życia, m. in. z nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2, czy otyłości.

Z raportu wynika, że od 2014 r. liczba chorych (chorobowość rejestrowana) wzrosła w każdej grupie wiekowej, z wyjątkiem najmłodszej (55-64 lata), gdzie odnotowany został wyraźny spadek: z 34 tys. w roku 2014 do 16,3 tys. w roku 2023. W pozostałych grupach widać wzrost, np. w grupie 85+ ze 110 tys. w 2014 r. do 145 tys. w roku 2023.