Is het bevolkingsprobleem een kwestie van overleven?

Moeten de veranderingen in de demografische structuur van Turkije, de daling van het totale vruchtbaarheidscijfer en de toename van de vergrijzing, gezien worden als bron van zorg, zoals wel eens wordt beweerd?

Zijn veranderingen in de bevolkingsstructuur echt een kwestie van overleving voor ons land? Of zijn veranderingen in onze bevolking, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, juist een positieve ontwikkeling?

Zouden de maatregelen die bedoeld zijn om de vruchtbaarheid te verhogen niet gunstig kunnen zijn, maar integendeel tot gevolgen kunnen leiden die schadelijk kunnen zijn voor ons land?

De brochure Bevolkingsbeleid, opgesteld door de Public Health Specialists Association, HASUDER, en de Health and Social Assistance Foundation, SSYV, begint met deze vragen.

∗∗∗

De eerste volkstelling van de Republiek werd gehouden in 1927. De totale bevolking werd geschat op 13.648.270. Het was onmogelijk om een modern land te stichten met een dergelijke bevolking, die overwegend op het platteland woonde en door diverse epidemieën werd gedecimeerd. Daarom werd tijdens de vroege periode van de Republiek een pronatalistisch beleid gevoerd om de bevolking te vergroten en het aantal geboorten te stimuleren.

Ondanks de tussenliggende jaren van de Tweede Wereldoorlog was het pronatalistische beleid succesvol: in 1965 overschreed de bevolking de 31 miljoen.

Deze keer werd duidelijk dat economische en sociale ontwikkeling onmogelijk zou zijn met de huidige bevolkingsgroei, en in tegenstelling tot het vorige tijdperk werd een antinatalistisch beleid gevoerd om de bevolkingsgroei te beperken. Dit beleid resulteerde in de legalisering van voorheen verboden anticonceptiemethoden en abortus, met bepaalde beperkingen, en de toestemming voor niet-medisch zorgpersoneel om spiraaltjes toe te dienen.

∗∗∗

Vroeger werden volkstellingen uitgevoerd door elk huis individueel te bezoeken; nu zijn ze gebaseerd op adresgegevens. Volgens de laatste volkstelling van 2024 bedraagt onze bevolking 85.664.994.

Het vruchtbaarheidscijfer, het gemiddelde aantal kinderen dat in een land geboren wordt bij vrouwen tussen de 15 en 49 jaar, ligt daarentegen nog steeds iets boven het gemiddelde van de Europese Unie, maar daalt al jaren gestaag.

∗∗∗

De islamistische AKP, die het land al meer dan twintig jaar regeert, heeft deze situatie onderkend en is opnieuw overgegaan op een antinatalistisch beleid. De vorig jaar opgerichte Bevolkingsraad heeft haar primaire missie dan ook gedefinieerd als "het grondig onderzoeken van de factoren die de daling van het geboortecijfer en de gevolgen daarvan veroorzaken, en het nemen van de nodige maatregelen."

Tijdens het AKP-tijdperk werden pogingen gedaan om het vruchtbaarheidscijfer te verhogen door maatregelen als een feitelijk verbod op abortus, financiële steun voor trouwen en kinderbijslag.

Zijn de beleidsmaatregelen van de AKP om de bevolkingsgroei te verhogen succesvol?

De bevolkingsgroei bedroeg in 2002, toen de AKP aan de macht kwam, 12,1 per duizend. In 2024 is dit gedaald tot 5,1 per duizend. In dezelfde jaren daalde ook het vruchtbaarheidscijfer, van 2,17 naar 1,45.

Want naarmate de verstedelijking toeneemt, stijgen zowel de huwelijksleeftijd als de leeftijd waarop de eerste zwangerschap plaatsvindt. Het hogere opleidingsniveau van vrouwen en de hogere arbeidsparticipatie zorgen er ook voor dat er minder kinderen geboren worden. Bovendien zorgt de economische crisis er ook voor dat er minder kinderen geboren worden.

Uiteindelijk zijn stedelijke gezinnen met weinig kinderen de norm geworden en het lijkt onmogelijk om dit terug te draaien.

∗∗∗

Laten we eens kijken naar de stelling dat "het bevolkingsprobleem een kwestie van overleven aan het worden is."

Volgens de bevolkingsprognoses van TÜİK bedraagt de bevolking van Türkiye in 2100 54,2 miljoen in het lage scenario, 100,6 miljoen in het hoge scenario en 76,8 miljoen in het hoofdscenario.

Zoals u kunt zien, is er geen sprake van ontvolking van Anatolië.

De belangrijkste bewering is dat naarmate de vergrijzing toeneemt, het aantal afhankelijke mensen ook zal toenemen en dat de werkende bevolking niet in staat zal zijn om voor de afhankelijke bevolking te zorgen, in hun levensonderhoud te voorzien, kortom, hun leven te behouden.

In Turkije is het aantal 65-plussers, dat in 2000 nog 6,7 per duizend bedroeg, in 2024 gestegen tot 10,6 per duizend. De afhankelijkheidsratio van deze bevolking ten opzichte van de beroepsbevolking van 15 tot 64 jaar is gestegen van 10,5 procent naar 15,5 procent.

Als we het zo bekijken, lijkt het erop dat we in de toekomst met een onhoudbare situatie te maken krijgen.

∗∗∗

De afhankelijke bevolkingsratio, die de verhouding weergeeft tussen de bevolking die consumeert wat werknemers produceren – oftewel de bevolking die als onproductief wordt beschouwd – en de totale bevolking, bestaat echter niet alleen uit ouderen. Ook kinderen van 0 tot 14 jaar vallen hieronder.

Als we daar naar kijken, is de situatie precies andersom: de kinderbevolkingsratio daalde tussen 2000 en 2024 van 29,3 procent naar 20,9 procent, en de kinderafhankelijkheidsratio daalde in dezelfde jaren van 45,7 procent naar 30,6 procent.

Wetenschappelijke voorspellingen geven aan dat het percentage werkende mensen onveranderd zal blijven ondanks dalende geboortecijfers. Het aandeel ouderen in de afhankelijke bevolking zal toenemen, terwijl het aandeel kinderen zal afnemen, maar de afhankelijke bevolking lijkt relatief stabiel te blijven.

Bij het maken van voorspellingen over deze kwestie moeten we rekening houden met nog twee andere factoren.

Ten eerste neemt het aandeel 65-plussers in Turkije gestaag toe als gevolg van de economische crisis en de lage pensioenen. Ten tweede blijft de werkloze bevolking wijdverspreid, vooral onder vrouwen.

Met andere woorden: Turkije lijkt de komende decennia geen problemen te hebben met een tekort aan arbeidskrachten of met overlevingskansen als gevolg van het bevolkingsprobleem.

Het grootste probleem van Turkije is het conflict met politieke islamisten, die het land al meer dan twintig jaar teisteren.