Lichaamsbeweging verlengt de overleving van patiënten met colorectale kanker

Fysieke activiteit biedt een scala aan voordelen voor mensen met kanker, zowel tijdens als na de behandeling. Vanuit klinisch perspectief hebben steeds meer studies aangetoond dat lichaamsbeweging het risico op terugkeer van de ziekte kan verminderen. Een omvangrijk onderzoek, gepresenteerd op ASCO 2025, de jaarlijkse bijeenkomst van de American Society of Clinical Oncology, die van 29 mei tot en met 2 juni in Chicago (VS) werd gehouden, bevestigt deze aanbeveling.

Het onderzoek werd op 1 juni gepubliceerd in het New England Journal of Medicine en levert overtuigend bewijs dat een gestructureerd programma van fysieke oefeningen de overleving en kwaliteit van leven van patiënten met colorectale kanker aanzienlijk kan verbeteren. Het werd beschouwd als een mijlpaal in de gedragskankergeneeskunde.

De CHALLENGE -studie ( Colon Health and Lifelong Exercise Change ) werd gedurende 15 jaar uitgevoerd in 55 medische centra, voornamelijk in Canada en Australië. Gedurende die tijd volgden onderzoekers 889 patiënten met colorectale kanker die een operatie hadden ondergaan om hun tumor te verwijderen en adjuvante chemotherapie – de standaardbehandeling – hadden afgerond.

Ze werden willekeurig verdeeld in twee groepen: de ene groep kreeg alleen voorlichtingsmateriaal over gezondheid en welzijn, terwijl de andere groep gedurende drie jaar deelnam aan een gestructureerd programma van lichaamsbeweging, onder professionele begeleiding en begeleide sessies.

De resultaten zijn opmerkelijk: na een follow-up van bijna acht jaar bedroeg de vijfjaars ziektevrije overleving 80,3% in de sportgroep, vergeleken met 73,9% in de controlegroep. De algehele overleving na acht jaar was ook significant hoger in de sportgroep: 90,3% vergeleken met 83,2% in de controlegroep. Dit vertegenwoordigt een relatieve verlaging van het risico op overlijden met 37%, of 6% in absolute termen, wat de klinische impact van deze niet-farmacologische interventie versterkt.

"Dit is een zeer significant verschil. Het komt heel dicht in de buurt van wat we met chemotherapie hebben bereikt", benadrukt klinisch oncoloog Diogo Bugano van het Hospital Israelita Albert Einstein, die de presentatie van het onderzoek persoonlijk bijwoonde tijdens ASCO. "Het is belangrijk om te benadrukken dat lichaamsbeweging geen vervanging is voor de behandeling en dat alle patiënten in de studie naast fysieke activiteit ook chemotherapie kregen. En de studie toont aan dat fysieke activiteit net zo belangrijk was als chemotherapie."

De impact van oefeningen

Het oefenprogramma is zorgvuldig ontworpen om veilige en effectieve fysieke activiteit te bevorderen bij kankerpatiënten. Gedurende de eerste zes maanden namen de patiënten deel aan 12 persoonlijke sessies voor gedragsondersteuning en 12 begeleide oefensessies, met als doel om ten minste 10 MET-uren matige tot intensieve fysieke activiteit per week te bereiken, wat overeenkomt met bijvoorbeeld 150 minuten stevig wandelen.

Gedurende de volgende tweeënhalf jaar werd de interventie voortgezet met maandelijkse sessies en ondersteuning op afstand. De therapietrouw werd als hoog beschouwd, vooral in de eerste twaalf maanden, en nam geleidelijk af in de loop der jaren – wat de positieve effecten op de kwaliteit van de overleving echter niet wegnam.

Naast overlevingsvoordelen vertoonden actieve patiënten consistente verbeteringen in fysieke conditie, zoals een hoger maximaal zuurstofverbruik en een grotere afstand die ze aflegden tijdens looptesten. Ook zelfgerapporteerde fysieke functies verbeterden significant, wat wijst op een toename in kwaliteit van leven.

Interessant genoeg vertoonden het lichaamsgewicht en de tailleomvang van de deelnemers geen grote veranderingen. Dit suggereert dat de voordelen van lichaamsbeweging meer verband houden met stofwisselings-, ontstekings- en immunologische mechanismen dan met gewichtsverlies zelf.

Voor Bugano zijn deze bevindingen zeer relevant voor de medische praktijk, omdat ze aantonen dat gestructureerde fysieke activiteit onderdeel zou moeten zijn van kankerbehandeling. "Wanneer de chemotherapie stopt, vragen veel patiënten zich af wat ze nog meer kunnen doen om te voorkomen dat de ziekte terugkeert. Nu hebben we solide bewijs dat fysieke activiteit een essentiële rol speelt in deze zorg", aldus de oncoloog.

Volgens de specialist moet aan lichaamsbeweging evenveel aandacht worden besteed als aan chemotherapie. De professional op het gebied van lichamelijke opvoeding begint een even belangrijke rol te spelen als de oncoloog in de zorg voor de patiënt.

Maar je hoeft je niet te haasten of jezelf te veel onder druk te zetten: in het onderzoek begonnen de deelnemers gemiddeld drie maanden na de chemotherapie met sporten en hielden ze dit minstens twee jaar vol. "De resultaten zijn niet direct merkbaar, dus je hoeft je niet schuldig te voelen. Het belangrijkste is om te beginnen, er is altijd tijd. Dit is een langetermijnverbintenis voor je eigen gezondheid", benadrukt Bugano.

Ook het dieet speelt een rol

Deze bevindingen worden nog relevanter als ze worden geanalyseerd in combinatie met gegevens die op dezelfde conferentie werden gepresenteerd over de rol van voeding bij de overleving van patiënten met colorectale kanker.

Uit een onderzoek onder leiding van experts van het Dana-Farber Cancer Institute in de Verenigde Staten bleek dat 1.625 patiënten een zelfgerapporteerd dieet volgden. Hieruit bleek dat patiënten die een dieet volgden op basis van producten die als ontstekingsbevorderend worden beschouwd (rood vlees, varkensvlees, ultrabewerkte voedingsmiddelen en sommige soorten vis), een 87% hoger risico op overlijden hadden vergeleken met patiënten die een minder ontstekingsbevorderend dieet volgden (op basis van groenten, wit vlees en noten).

"In het onderzoek werden specifiek patiënten met darmkanker geanalyseerd en hoewel er geen bewijs was voor een vermindering van het aantal terugkeer van de ziekte, bleek wel dat een gezond dieet verband houdt met een lagere sterfte, zowel door kanker als door andere oorzaken", legt Diogo Bugano uit.

Dit wijst erop dat de uitkomsten bij terugkeer van de kanker doorgaans slechter zijn bij patiënten met een ontstekingsdieet. De oncoloog benadrukt ook dat dit een observationele studie is, wat wil zeggen dat er een belangrijk verband wordt aangetoond, maar geen direct causaal verband.

Darmkanker, dat steeds vaker voorkomt bij jongvolwassenen, zal naar verwachting in de periode van 2023 tot 2025 in Brazilië bijna 46.000 mensen treffen, volgens de meest recente schattingen van het Nationaal Kankerinstituut (INCA). Het staat, exclusief niet-melanoom huidtumoren, op de derde plaats van de meest voorkomende soorten kanker in het land.

De combinatie van een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kan daarom een ​​synergetische aanpak zijn om de prognose van patiënten met de ziekte te verbeteren. Artsen zouden zelfs moeten overwegen om een ​​gezonde levensstijl voor te schrijven als onderdeel van de kankerbehandeling. Het is immers niet voldoende om kanker te behandelen; het is noodzakelijk om de patiënt integraal te verzorgen, met begeleiding op het gebied van gedrag, voeding en beweging.

Bron: Einstein Agency