Kan een epidemie een sociale ziekte worden?

Het boek van Christopher Isherwood verscheen in het Spaans onder de titel Goodbye to Berlin en werd vertaald door Jaime Gil de Biedma onder supervisie van redacteur Mario Muchnik. Binnenin voel je de opkomst van het nazisme, met al zijn uiterlijke kenmerken, terreur en ideologie. Maar laten we ons oriënteren.

Omdat het verhaal dat we vandaag presenteren te maken heeft met de catastrofe van het nazisme en lang vóór de opkomst ervan begint, op 6 juli 1885, toen Joseph Meister – een 9-jarige jongen – tot op het bot werd gebeten door een dolle hond die hij eerder met een stok had geprovoceerd. Met dit in gedachten werd de jongen naar een klein Parijs laboratorium aan de Rue Ulm gebracht om behandeld te worden door Dr. Louis Pasteur, die hem behandelde. In zijn dagboek noteerde hij:

“Hij werd ernstig gebeten in de wijsvinger van zijn rechterhand, in zijn dijen en in zijn been door dezelfde dolle hond die zijn broek scheurde, hem op de grond sloeg en hem zou hebben verslonden, ware het niet dat er een metselaar arriveerde, gewapend met twee ijzeren staven, die hem naar beneden haalde.”

In die tijd werkte Pasteur al enige tijd aan de ontwikkeling van een experimenteel rabiësvaccin , en tot dan toe had hij het alleen getest op knaagdieren, honden en konijnen. Maar toen het virus zich door het lichaam van het kind verspreidde, besloot Pasteur het te proberen voordat het zich in het zenuwstelsel begon te vermenigvuldigen. De behandeling duurde tien dagen en werd "onder een huidplooi geënt met een halve injectiespuit met ruggenmerg van een konijn dat aan rabiës was overleden", zoals Pasteur zelf in zijn dagboek schreef. Het resultaat was positief en die beslissing gaf Pasteur voldoende wetenschappelijk vertrouwen om het beroemde instituut op te richten dat zijn naam zou dragen.

Toen de Duitsers jaren later Parijs binnentrokken op het ritme van de Sint-Laurensmars en bij het Pasteur Instituut aankwamen, stuitten ze bij de deur op weerstand van een 64-jarige man. Die man was niemand minder dan Joseph Meister, die zijn leven beëindigde als portier van het instituut en, niet in staat de nazi-officieren de toegang te ontzeggen, besloot op 24 juni 1940 een einde aan zijn leven te maken. Hij deed dat met zijn revolver; zo gaat het verhaal, hoewel zijn beslissing te wijten was aan een combinatie van andere oorzaken, veroorzaakt door het klimaat dat in Parijs heerste met de opkomst van het nazisme . Volgens de legende stak een belegerde Adolf Hitler vijf jaar later, op 30 april 1945, de loop van zijn pistool in zijn mond en haalde de trekker over.

Maar zelfs hiermee is het nazisme niet uitgeroeid; de wortels ervan blijven bloeien en manifesteren zich in tijden van economische crisis. Net zoals de relatie tussen mens en ziekteverwekkende organismen deel uitmaakt van onze evolutie, zo maakt de relatie tussen politiek idealisme en economische crises deel uit van onze meest recente geschiedenis.

En als symmetrie voor deze hele verhouding van kansen, is het de moeite waard om hier op te merken dat, onder de microscoop, het deeltje van het hondsdolheidsvirus (van het geslacht Lyssavirus ) de vorm heeft van een kogel, net als die andere hondsdolheidskogel die Europa in tweeën splitste en die Christopher Isherwood zag voordat hij werd afgevuurd.

De Stenen Bijl is een gedeelte waarin Montero Glez , met een passie voor proza, zijn bijzondere aanval op de wetenschappelijke werkelijkheid uitvoert om aan te tonen dat wetenschap en kunst complementaire vormen van kennis zijn.