Depressie, vermoeidheid en haaruitval: ijzertekort als onderschatte oorzaak

Voel je je futloos en gedemotiveerd? Daar kunnen verschillende redenen voor zijn. Als de uitputting aanhoudend is, kan dit te wijten zijn aan ijzertekort. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd lopen een bijzonder risico, omdat ze regelmatig bloed verliezen tijdens de menstruatie en vaak niet genoeg van dit sporenelement binnenkrijgen. De Weense huisarts Christian Schuberth, gespecialiseerd in de behandeling van ijzertekort, heeft er een handleiding over geschreven. In dit interview legt hij de belangrijkste feiten over dit fenomeen uit.

In uw boek schrijft u dat ijzertekort vaker voorkomt dan verwacht. Hoe weet u of u er last van heeft?

Van bepaalde klachten die vaak in combinatie voorkomen. Het hoofdsymptoom is vermoeidheid. Dit is natuurlijk een zeer breed symptoom dat vele andere oorzaken kan hebben. Niettemin is het een belangrijke aanwijzing. Veelvoorkomende symptomen zijn ook haaruitval, een droge of jeukende huid en gebarsten mondhoeken. Er zijn ook klachten die minder vaak gepaard gaan met ijzertekort, zoals het rustelozebenensyndroom. Dit is een onaangenaam tintelend en trekkend gevoel in de benen dat vaak een goede, rustgevende slaap verhindert. Een ander belangrijk symptoom zijn depressieve stemmingen. Ik zie herhaaldelijk dat bij lichte tot matige depressies een langdurig ijzertekort juist de hoofdoorzaak was.

Is het waar dat de betrokkenen soms vreemde verlangens ontwikkelen, bijvoorbeeld naar aarde?

Ja. Ernstig ijzertekort kan leiden tot pica, een zeldzaam fenomeen waarbij mensen verlangen naar dingen die eigenlijk niet eetbaar zijn, zoals aarde of zand. Ik heb geleerd om tijdens het eerste consult met mijn patiënten goed te luisteren, omdat je op die manier vaak heel nuttige informatie krijgt. Als iemand duidelijk zegt dat hij of zij ergens een specifieke behoefte aan heeft, moet je altijd bedenken wat daarachter zit. Het lichaam heeft voor alles een reden.

Maar alleen een bloedtest kan duidelijkheid geven. Welke waarde is het belangrijkst?

De gouden standaard voor het vaststellen van ijzertekort is ferritine. Deze waarde geeft aan hoe goed de ijzervoorraad is gevuld. Serumijzer, oftewel de ijzerconcentratie in het bloedserum, is daarentegen niet geschikt voor het vaststellen van ijzertekort, omdat deze waarde te sterk fluctueert. Ferritine is de veel stabielere marker. Het is echter ook een ontstekingseiwit dat beïnvloed wordt door ontstekingen. De waarde kan daarom 'vals' hoog zijn als er ontstekingsprocessen in het lichaam gaande zijn. Bepaal daarom altijd de CRP-waarde, die wijst op een ontsteking. Als deze waarde binnen de normale waarden valt, kunt u vertrouwen op ferritine.

OVER DE PERSOON: Dr. Christian Schuberth (46) is huisarts met een eigen praktijk in Wenen. Hij is gespecialiseerd in ijzertekort en publiceerde in juni een handboek over dit onderwerp: IJzertekort - Herkennen, Behandelen en Onder Controle. Trias Verlag, Stuttgart 2025. 136 pagina's, € 24.

Bron: Schuberth/ Luiza Puiu

Welke waarde is normaal?

Het vinden van algemene referentiewaarden is erg lastig. Laboratoria hanteren verschillende normaalwaarden voor ferritine. In mijn ervaring wordt de ondergrens vaak te laag gesteld. Ik zou zeggen dat het ferritinegehalte tussen de 70 en 300 nanogram per milliliter moet liggen. Maar de optimale waarde hangt sterk af van het individu. Er zijn patiënten die zich goed voelen bij 70 ng/ml en geen baat hebben bij extra ijzer; anderen hebben 150 ng/ml nodig om zich volledig comfortabel te voelen. Daarom probeer ik altijd met patiënten samen te werken om te bepalen welke ijzerstatus echt het beste voor hen werkt.

Je gaat ervan uit dat ijzertekort veel voorkomt in Centraal-Europa. Maar waarom? Onze voedingstoestand is over het algemeen vrij goed.

Hoewel we voldoende calorieën binnenkrijgen, consumeren we vaak te weinig vitamines en sporenelementen. Het is waargenomen dat naarmate de koolstofdioxideconcentratie in de lucht stijgt, het ijzergehalte in basisvoedsel zoals granen en aardappelen afneemt. Dit zal blijven stijgen. Bovendien hebben veel mensen voedingsgewoonten die gepaard gaan met een lage ijzerinname. Pizza en pasta bevatten bijvoorbeeld relatief weinig ijzer.

Wie heeft het vaakst last van ijzertekort?

Een belangrijke risicogroep zijn vrouwen in de menstruatieleeftijd – vooral als ze een vegetarisch of veganistisch dieet volgen en veel bewegen. Mannen worden echter ook op oudere leeftijd vaker getroffen. IJzertekort kan ook het gevolg zijn van chronische ziekten of frequent medicijngebruik. Bloedverdunners leiden bijvoorbeeld tot meer microbloedingen in het lichaam, wat kan leiden tot een langdurig ijzertekort. Maagzuurremmers, zogenaamde protonpompremmers, belemmeren de ijzeropname. Op oudere leeftijd is er vrijwel niemand die geen maagbeschermer of bloedverdunner gebruikt.

De gids voor gezondheid, welzijn en het hele gezin - elke tweede donderdag.

Door mij te abonneren op de nieuwsbrief ga ik akkoord met de advertentieovereenkomst .

Kan ijzertekort onder controle worden gehouden door uw dieet te veranderen?

Als je dit extreem consequent zou doen, zou het waarschijnlijk bijna elke keer werken. Je zult echter meestal je levensstijl drastisch moeten veranderen om dit te bereiken. Mijn ervaring is dat hiervoor vaak voedingssupplementen of zelfs infusen nodig zijn.

Welke voedingstips heeft u?

Het wordt me steeds duidelijker hoe belangrijk ontbijten is. Als je gezond ontbijt, heb je al veel bereikt en sta je niet onder druk om dat later op de dag in te halen. Daarom noemde ik in het boek een speciale ijzermuesli, die onder andere bestaat uit tarwezemelen, gierst en havervlokken. Je kunt deze de avond van tevoren klaarmaken, zodat hij 's nachts kan opzwellen. Dan is hij makkelijker te verteren en wordt het ijzer nog beter opgenomen. Wat je eet als lunch of avondeten is dan minder belangrijk. Je bent vaak onderweg of kunt niet kiezen wat je eet. Verder is het belangrijk om een ​​of twee keer per week rood vlees te eten. Er zijn ook erwtennoedels en peulvruchten die zeer rijk zijn aan ijzer. De combinatie met vitamine C zorgt ervoor dat het lichaam het ijzer goed kan opnemen.

Er is een enorm aanbod aan ijzersupplementen verkrijgbaar. Hoe effectief zijn ze?

Het is onmogelijk om een ​​algemene uitspraak te doen. Er zijn slechte producten die gewoon niet goed werken en snel bijwerkingen veroorzaken. En dan zijn er ook nog eens zeer goede producten op de markt die aanzienlijk beter verdragen worden dan voorgeschreven medicijnen. Deze bevatten vaak hoge doseringen en overtreffen de kans op intestinale absorptie ruimschoots. Je merkt dit doordat je ontlasting snel donker en zwart wordt en bijwerkingen zoals constipatie en misselijkheid toenemen. Uiteindelijk moet je elk medicijn individueel uitproberen om te bepalen of het helpt. Als de aandoening helemaal niet verbetert, is een infuus de enige optie. Dat helpt zeker.

Is zelfbehandeling riskant?

In principe kan ik niemand aanraden om zonder voorafgaande laboratoriumuitslagen enkele weken ijzer te slikken. Als je vermoedt dat je ijzertekort hebt en een afspraak bij de dokter nog ver weg is, kun je twee tot vier weken een goed voedingssupplement nemen en kijken of er verbetering optreedt. Mocht dit niet het geval zijn, dan zou ik uiterlijk een arts raadplegen en de ongecontroleerde inname staken.