Ingeblikt voedsel: onzichtbare gezondheidsrisico's?

Het is noodzakelijk om de mogelijke interacties tussen verpakkingen en voedsel verder te onderzoeken. Dit blijkt uit analyses van tonijn in blik en dranken door onderzoekers van de Universiteit van Santiago de Compostela in Spanje, in samenwerking met het Nationaal Agentschap voor Voedselveiligheid en Voeding (AESAN).

Ze maken deel uit van elke overlevingskit en veel ervan zijn essentieel voor het studentenleven. Als we geen zin hebben om te koken of weinig tijd hebben, zijn ze de beste optie, en ze zijn onmisbaar als we gaan kamperen. We hebben het natuurlijk over conserven, waarmee we verschillende soorten eten en drinken in perfecte voedings- en organoleptische omstandigheden kunnen bewaren.

Deze conserveringsmethode wordt al tientallen jaren in ons voedselsysteem gebruikt. Een van de vele voordelen is dat we voedsel jarenlang in onze keukenkastjes kunnen bewaren dankzij de zeer lange houdbaarheidsdatum.

Blik wordt daarom traditioneel in de maatschappij geassocieerd met een veilige manier om voedsel te bewaren. Vanuit chemisch oogpunt is het echter noodzakelijk om de mogelijke interacties tussen de verpakking en het voedsel dat erin zit verder te onderzoeken om de veiligheid ervan te garanderen.

Over het algemeen dachten we dat we gerust konden zijn, tenzij we deuken of roestvlekken op de blikken zagen . Een schok zette ons op scherp, en terecht, want het kan de integriteit van het blik aantasten tot het punt dat er kleine gaatjes ontstaan die niet altijd zichtbaar zijn. Dit vergemakkelijkt het binnendringen van bacteriën en daarmee de besmetting van het voedsel in het blik.

Wat over het algemeen wordt genegeerd of op zijn minst onvoldoende wordt aangepakt, zijn problemen met de voedselveiligheid die verband houden met bestanddelen in blik. Een voorbeeld is de mogelijke toename van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen als een salade wordt opgemaakt met de olie die bij tonijn in blik wordt geleverd.

Over welke stoffen hebben we het? En, belangrijker nog, aan welke risico's worden we blootgesteld? Metalen verpakkingen bevatten doorgaans polymeercoatings die als barrière tussen het voedsel en het metaal fungeren. Deze coating voorkomt corrosie van het blik en behoudt de organoleptische eigenschappen en kwaliteit van het voedsel.

Sommige componenten kunnen echter in voedsel terechtkomen via een proces dat migratie wordt genoemd . Dit kan de kwaliteit van het product beïnvloeden en in sommige gevallen een potentieel gezondheidsrisico voor de consument vormen, hetzij door inname in grote hoeveelheden, hetzij door cumulatieve blootstelling gedurende het leven via voedsel.

Hormoonverstoorders in blikvoer

De groep FoodChemPack (Onderzoek, Ontwikkeling en Beoordeling van de Chemische Veiligheid van Voedsel en Materialen in Contact met Voedsel) aan de Faculteit Farmacie van de Universiteit van Santiago de Compostela (USC) in Spanje doet onderzoek naar coatings voor metalen blikken, zowel voor dranken als voor ingeblikt voedsel, via verschillende projecten (MIGRAEXPO, MIGRACOATING, BACFood4Expo en ACHED), in samenwerking met het Spaanse Agentschap voor Voedselveiligheid en Voeding (AESAN).

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat veel coatings epoxyharsen bevatten op basis van bisfenol A diglycidylether (BADGE), gesynthetiseerd uit epichloorhydrine en bisfenol A (BPA), een hormoonverstoorder die de hormoonhuishouding verstoort. Het draagt zo bij aan de ontwikkeling van stofwisselingsziekten, zoals diabetes of obesitas, en kan onder andere het voortplantingssysteem aantasten. In 2011 leidde de gevaarlijkheid van deze stof tot een verbod op babyflessen .

Europese autoriteiten verlagen steeds vaker de maximale hoeveelheid bisfenol waaraan de bevolking mag worden blootgesteld. Zozeer zelfs dat de Europese Commissie onlangs het gebruik van BPA en derivaten daarvan in materialen die bestemd zijn om in contact te komen met voedsel, heeft verboden .

Tonijn, eerder in natuurlijke staat dan in olie of ingelegd

In de dranken die we bestudeerden (alcoholische dranken, energiedranken, frisdranken en mineraalwater) bleek de migratie van deze van bisfenol A afgeleide verbindingen laag te zijn. Daarentegen werden hogere migratieniveaus gemeten in blikproducten, met name in die met een hoog vetgehalte.

Zo is bijvoorbeeld gebleken dat tonijn in blik, zoals tonijn in tomatensaus, gepekelde tonijn of tonijn in olie, hogere concentraties van een andere stof genaamd cyclo-di-BADGE bevat dan tonijn in pekelwater. In tegenstelling tot BPA is deze stof nog niet gereguleerd vanwege een gebrek aan toxicologische informatie.

Om al deze redenen vinden wij het geen goede gewoonte om pasta of salades op smaak te brengen met de vloeistof uit blik. Dit zou de blootstelling aan deze stoffen kunnen vergroten.

Bovendien is waargenomen dat het direct verwarmen van voedsel in het blik, een praktijk die specifiek is voor specifieke situaties, zoals kamperen, de migratie van deze stoffen kan verhogen. Dit komt doordat warmte de overdracht van stoffen van de binnenste laag van de verpakking naar het voedsel versnelt, wat gezondheidsrisico's kan verhogen.

Uit recent onderzoek blijkt dat de biologische toegankelijkheid van deze stoffen, dat wil zeggen de hoeveelheid die door het lichaam kan worden opgenomen, aanzienlijk toeneemt als ze samen met vet voedsel worden ingenomen.

Om tot deze conclusie te komen, probeerden we te simuleren hoe ons spijsverteringsstelsel deze stoffen verwerkt. Hiervoor gebruikten we het I NFOGEST in vitro gastro-intestinale verteringsprotocol, dat onder andere de samenstelling van speeksel en maag-darmsappen, de duur van elke fase, de temperatuur en de pH- waarde van het lichaam simuleert. Dit stelde ons in staat om te observeren hoe verschillende bevolkingsgroepen verschillend aan deze stoffen worden blootgesteld, voornamelijk afhankelijk van de basale pH van de maag, die bij volwassenen 1,5 is, terwijl kinderen en ouderen een minder zure pH in de maag hebben.

In de meeste gevallen lagen de gedetecteerde hoeveelheden onder de door de Europese Commissie vastgestelde limieten. Het is echter belangrijk om rekening te houden met mogelijke blootstelling via verschillende routes en de cumulatieve blootstelling gedurende een heel leven. Een persoon kan immers op verschillende manieren met dezelfde stof in aanraking komen, niet alleen via de mond, via water of voedsel, maar ook via andere routes, zoals de luchtwegen of de huid. Dit kan de totale blootstelling van het lichaam aan die stof verhogen.

Zelfs bij lage concentraties kan langdurige blootstelling negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid, vooral voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen.

Een geïnformeerde samenleving, veiliger voedsel

Kennis van deze en toekomstige resultaten stelt consumenten in staat om weloverwogen beslissingen te nemen over het gebruik van dit type verpakking (bijvoorbeeld door blikjes niet direct op het vuur te verwarmen tijdens het kamperen) en over de consumptie van voedsel (bijvoorbeeld door geen afdekvloeistoffen meer te gebruiken om salades mee aan te maken), en draagt zo bij aan veiliger voedsel.