Zdrowie. Niepełnosprawność: 20 lat po wprowadzeniu prawa nastąpiła pewna poprawa, ale wciąż jest długa droga do przebycia.

Co mówi ustawa z dnia 11 lutego 2005 r.?

Konkretnie rzecz ujmując, ta ustawa założycielska wprowadza po raz pierwszy prawną definicję niepełnosprawności: „ Niepełnosprawność to jakiekolwiek ograniczenie aktywności lub ograniczenie uczestnictwa w życiu społecznym, którego dana osoba doświadcza w swoim otoczeniu z powodu istotnej, trwałej lub stałej zmiany jednej lub więcej funkcji fizycznych, sensorycznych, umysłowych, poznawczych lub psychologicznych, wielorakiej niepełnosprawności lub upośledzającego zaburzenia zdrowia ”.

Ustanawia również zasadę równego traktowania we wszystkich dziedzinach: dostępu do praw, edukacji, zatrudnienia , życia społecznego, szkoleń, transportu, mieszkalnictwa, kultury.

Ustawa przewiduje również utworzenie Funduszu na rzecz Integracji Osób Niepełnosprawnych w Służbie Cywilnej (FIPHFP), a także powołanie Domów Departamentalnych dla Osób Niepełnosprawnych (MDPH), czyli punktów kompleksowej obsługi mających na celu uproszczenie procedur i centralizację dostępu do praw i świadczeń.

I 20 lat później…

Association for the Management of the Fund for the Professional Integration of People with Disabilities (Agefiph) i FIPHFP właśnie opublikowały Employment and Disability Observatory, które przedstawia ocenę 20. rocznicy tego prawa. Oto kluczowe liczby:

– liczba osób uznanych za niepełnosprawnych znacznie wzrosła, z 1,3 mln do ponad 3 mln (ustawa z 2005 r. i kolejne umożliwiły zatem lepsze uznawanie osób niepełnosprawnych, w przypadku których niepełnosprawność wcześniej nie była uznawana).

– liczba osób zatrudnionych wzrosła ponad dwukrotnie i osiągnęła 1,2 miliona;

– w ciągu prawie dwudziestu lat znacząco wzrosła liczba pracowników niepełnosprawnych wśród pracodawców objętych obowiązkiem zatrudnienia:

· w służbie cywilnej liczba agentów wzrosła ze 164 tys. do 270 tys.;

· w sektorze prywatnym liczba pracowników niepełnosprawnych wzrosła z 252 000 do 674 000.

– stopa bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych spadła z 17% do 12%, co nadal jest wartością wyższą od ogólnej stopy bezrobocia (7%);

– w 2023 r. 4,3% osób pracujących uznano za niepełnosprawnych, podczas gdy w 2002 r. odsetek ten wynosił zaledwie 2,1%;

– wzrost liczby i udziału beneficjentów obowiązku zatrudnienia (BOE) wśród osób pracujących wiązał się ze zmianą profilu osób niepełnosprawnych: stała się ona bardziej kobieca, starsza i lepiej wykształcona.

Dla Françoise Descamps Crosnier, przewodniczącej Komitetu Narodowego FIPHFP: „ Służba cywilna przeżywa pozytywny i zachęcający rozpęd. Obecnie wskaźnik zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych wynosi 5,93%. Jednak za tą liczbą kryje się ogromna heterogeniczność między sektorami, a nawet w obrębie każdego z nich. Dlatego wciąż mamy długą drogę do przebycia, aby niepełnosprawność stała się w pełni zintegrowanym tematem, zarówno w praktyce, jak i w umysłach ludzi ”.

Prawo istnieje, ale dyskryminacja trwa

Niepełnosprawność pozostaje, rok po roku, główną przyczyną dyskryminacji zgłaszanej do Defender of Rights. A to zatrudnienie jest przyczyną większości skarg. „ W 8 na 10 przypadków jest to blokada kariery lub ryzyko utraty pracy” — wyjaśnia Claire Hédon, Defender of Rights. Za tymi liczbami kryje się jasna obserwacja: pracodawcy nie respektują obowiązku zapewnienia rozsądnego dostosowania*, mimo że jest to zapisane w ustawie z 11 lutego 2005 r.

* Chodzi o zmianę pewnych zasad, praktyk lub środowisk w celu umożliwienia osobie niepełnosprawnej pracy na uczciwych warunkach.