Interview. "In de lucht, het water en het voedsel": wat zijn de gevaren van plasticvervuiling?

Terwijl dinsdag in Genève de besprekingen over een wereldwijd verdrag tegen plasticvervuiling worden hervat, komt Pascale Fabre, fysisch chemicus en onderzoeksdirecteur van het CNRS in het Charles Coulomb-laboratorium in Montpellier, terug op wat plasticvervuiling inhoudt: "een ernstig en onderschat gevaar" voor de gezondheid , aldus een rapport van maandag .

Hoeveel plastic vervuilt de planeet?

Plasticvervuiling is alomtegenwoordig en veelvoudig. In de natuur vinden we plastic in verschillende vormen. Ten eerste is er het afval dat we zien, zoals tassen of flessen, dat we macro-afval noemen. Onder invloed van zonlicht, wind, golven en erosie breken ze af in kleine stukjes, microplastics, kleiner dan vijf millimeter. Deze microplastics breken vervolgens af in steeds kleinere deeltjes, onzichtbaar voor het blote oog, tot nanoplastics van minder dan 0,001 millimeter groot. Deze deeltjes zijn zo licht dat ze zich door de lucht verplaatsen, meegevoerd door de wind. We vinden ze heel ver van menselijke leefgebieden, in gletsjers, in wolken. En we staan nog maar aan het begin van het onderzoek naar de enorme hoeveelheden in de bodem en hun giftigheid.

Wat zijn de effecten van plastic op levende organismen?

Ten eerste is er verstikking, wanneer dieren plastic afval inslikken of erin vast komen te zitten, wat tot de dood kan leiden. Dan is er het "vloteffect", waar de wetenschappelijke gemeenschap zich grote zorgen over maakt. Plastic wordt gekoloniseerd door micro-organismen, die met het plastic meebewegen. Deze soorten kunnen pathogeen of invasief zijn. Vijf jaar na de tsunami in Japan in 2011 werden 200 tot 300 bacteriën en micro-organismen aangetroffen die voorheen volledig afwezig waren aan de Amerikaanse kust. Ten slotte is er inname, wat ook zeer gevaarlijk is. Nanoplastics, die erg klein zijn, kunnen cellulaire barrières passeren en in cellen terechtkomen. Daarnaast worden additieven aan polymeren toegevoegd, bijvoorbeeld ftalaten, waarvan bekend is dat ze hormoonverstoorders zijn. Omdat deze moleculen erg klein zijn, kunnen ze gemakkelijker in het milieu terechtkomen. Het gaat om de plastic fles die je in de zon laat staan, het plastic doosje dat je in de magnetron opwarmt.

En hoe zit het met de gezondheid van de mens?

"Er zijn duidelijk effecten, aangezien er plastic zit in de lucht die we inademen, het water dat we drinken en het voedsel dat we eten. Maar we staan nog maar aan het begin van het onderzoek. Het is momenteel erg moeilijk om het aantal plasticdeeltjes in onze organen te bepalen, maar we weten zeker dat plastic de microbiota beïnvloedt door het aantal nuttige of schadelijke bacteriën bij kinderen en volwassenen te beïnvloeden."

Wat zijn de volgende stappen in wetenschappelijk onderzoek?

“Het is een zeer multidisciplinaire wetenschap. Bij het CNRS hebben we een onderzoeksgroep opgericht met de naam ‘Plastics Environment Health’, die 60 laboratoria en 250 onderzoekers samenbrengt. Er zijn biologen, ecotoxicologen die de impact op levende wezens bestuderen, fysisch-chemici zoals ik die bestuderen hoe plastic afbreekt en in welke vorm het in het milieu terechtkomt, oceanografen die bestuderen hoe het van de ene plaats naar de andere circuleert en hoeveel er aan de kust ligt, enzovoort.”

In mijn lab werken we bijvoorbeeld aan de chemische en potentieel giftige stoffen die vrijkomen bij langdurige aanwezigheid van plastic in het milieu. Een andere zeer belangrijke ontwikkeling is levenscyclusanalyse (LCA), die bestaat uit het evalueren van de financiële en milieukosten van een kilo geproduceerd plastic. Er circuleren al cijfers, zoals een WWF-studie uit 2021, waaruit blijkt dat "de werkelijke kosten van plastic tien keer hoger zijn dan de productiekosten."