Overmatig schermgebruik door kinderen en adolescenten kan schadelijk zijn voor hun hartgezondheid.

Urenlang aan een scherm gekluisterd zitten tijdens de kindertijd en adolescentie kan bijdragen aan de ontwikkeling van metabole en cardiovasculaire problemen later in het leven . Dit blijkt uit een onderzoek gepubliceerd in het Journal of the American Heart Association , dat gegevens analyseerde van twee groepen kinderen en adolescenten die vanaf hun geboorte in Denemarken werden gevolgd.

De studie concludeert dat vrije tijd die aan apparaten wordt besteed, al op jonge leeftijd gepaard gaat met een verhoogd cardiometabool risico. Dit omvat factoren zoals hypertensie, een hoog cholesterolgehalte, insulineresistentie en een grotere tailleomvang.

"Het beperken van schermtijd tijdens de kindertijd en adolescentie kan de gezondheid van het hart en de stofwisseling op lange termijn beschermen", zegt David Horner, onderzoeker aan het COPSAC-centrum van de Universiteit van Kopenhagen en leider van het onderzoek. "Onze studie toont aan dat dit verband al heel vroeg ontstaat en onderstreept het belang van een evenwichtige dagelijkse routine."

Horner vertelde SINC dat zijn interesse in dit onderzoek voortkomt uit een brede focus op leefstijlfactoren in de vroege levensfasen, zoals voeding, slaap en fysieke activiteit , die van invloed kunnen zijn op de gezondheid op de lange termijn.

"Tijdens mijn klinische werk met kinderen zag ik hoe cardiometabole ziekten vaak voortkomen uit patronen die zich in de kindertijd hebben gevormd. Schermtijd viel op als een modern, wijdverbreid gedrag dat de gezondheid kan beïnvloeden, niet alleen door inactiviteit, maar ook door andere factoren zoals stress of slaapstoornissen", legt ze uit.

Deze studie, vervolgt hij, “stelde ons in staat deze relaties te onderzoeken met gedetailleerde, langetermijngegevens van twee goed gekarakteriseerde Deense geboortecohorten.”

Het onderzoek was gebaseerd op gegevens van meer dan 1000 kinderen en adolescenten uit deze twee cohorten en werd jarenlang gevolgd. Het team analyseerde zelfgerapporteerde schermtijd op 6- en 10-jarige leeftijd in de ene groep en op 18-jarige leeftijd in de andere. Het dagelijkse gemiddelde steeg van 2 naar 3,2 uur tussen 6 en 10 jaar en bereikte 6,1 uur op 18-jarige leeftijd.

De auteurs ontwikkelden een samengestelde score op basis van vijf parameters: tailleomtrek, bloeddruk, HDL-cholesterol, triglyceriden en glucose. Elk extra uur schermtijd ging gepaard met een verhoogd risico : 0,08 standaarddeviaties bij 10-jarige kinderen en 0,13 bij adolescenten. "Dit betekent dat een kind met drie uur extra schermtijd een risico heeft dat een kwart tot een halve standaarddeviatie hoger ligt dan dat van leeftijdsgenoten", legt Horner uit.

"Het is een kleine verandering per uur, maar wanneer de totale tijd drie, vijf of zelfs zes uur per dag bedraagt, zoals we bij veel adolescenten zagen, stapelt het effect zich op", waarschuwt hij. "Vermenigvuldigd met een hele kinderpopulatie vertegenwoordigt het een significante verschuiving in cardiometabool risico die tot in de volwassenheid kan aanhouden."

De studie onderzocht ook de mechanismen die deze relatie zouden kunnen verklaren, en een daarvan was slaap. De analyses toonden aan dat zowel de duur als het tijdstip van de slaap het effect van schermtijd beïnvloedden: degenen die minder uren sliepen of later naar bed gingen, liepen een groter risico.

"In de kindertijd modereerde de slaapduur niet alleen deze relatie, maar verklaarde ook een deel van het verband: ongeveer 12% van het verband tussen schermtijd en cardiometabool risico was te wijten aan kortere slaap ", merkt de Deense onderzoeker op.

Bovendien identificeerde het team een specifieke set metabolieten in het bloed die verband hielden met het gebruik van elektronische apparaten, een soort metabolische vingerafdruk.

"We vonden een onderscheidend patroon van metabolieten dat consistent geassocieerd werd met toegenomen schermgebruik, zowel in de kindertijd als in de adolescentie", zegt Horner. "Dit suggereert dat deze gewoonte een meetbaar biologisch spoor achterlaat, dat veranderingen in de stofwisseling weerspiegelt, zelfs voordat de symptomen van de ziekte zich openbaren."

Volgens de auteur kunnen deze vingerafdrukken in de toekomst dienen als hulpmiddelen bij de vroegtijdige waarschuwing in de kinderzorg, zodat kinderen die risico lopen, kunnen worden opgespoord voordat er duidelijkere klinische factoren aan het licht komen.

"We gebruiken deze gegevens ook om te evalueren of er een verband bestaat tussen schermtijd en toekomstig cardiovasculair risico: de resultaten laten een stijgende trend zien in de kindertijd en een significant verband in de adolescentie", zegt hij.

Wat betreft aanbevelingen, stelt Horner voor om je te richten op slaap als uitgangspunt voor het verbeteren van digitale gewoonten. "Een praktische aanpak zou zijn om de bedtijd te beschermen, schermgebruik eerder op de dag te verplaatsen en apparaatvrije tijden, zoals maaltijden, te reserveren om de balans te bevorderen", zegt ze. "Kleine, consistente veranderingen kunnen leiden tot cumulatieve gezondheidsvoordelen."

Het team volgt momenteel kinderen in de leeftijd van 10 tot 13 jaar en gebruikt, in tegenstelling tot eerdere analyses, objectieve gegevens die rechtstreeks van hun telefoons komen om hun gebruikspatronen beter te begrijpen.

"Dit langetermijnperspectief is essentieel om van het observeren van verbanden over te gaan op het identificeren van effectieve preventiestrategieën", merkt Horner op.

Hoewel dit een observationele studie is, dragen de resultaten bij aan het groeiende bewijs dat digitaal gedrag de metabole gezondheid kan beïnvloeden. De American Heart Association waarschuwde al in 2023 dat slechts 29% van de Amerikaanse jongeren tussen 2 en 19 jaar een gunstige cardiometabole gezondheid had , en dat het risico op steeds jongere leeftijd toeneemt. Deze nieuwe studie werpt licht op een van de factoren die mogelijk aan deze trend ten grondslag liggen.