Onoverkomelijke angst: de emotie die iemand van een misdaad kan vrijpleiten

Een paar weken geleden reed een vrouw in haar auto meerdere fans aan bij het RCDE Stadion, slechts enkele minuten voor aanvang van een sportwedstrijd. Getuigen van het incident noemden het een schokkende scène die voor veel verwarring zorgde.

Los van de feiten die we kennen uit getuigenissen en beelden, is het probleem dat noch de mensen die het incident live hebben gezien, noch de mensen die het later op hun mobiele telefoon of op televisie hebben gezien, weten wat er door het hoofd van de bestuurder ging enkele seconden voordat ze het gaspedaal intrapte.

Kort na het ongeluk werd een hypothese naar voren gebracht om het gedrag van de vrouw te verklaren. Deze hypothese was gebaseerd op een juridisch concept dat bekendstaat als onoverkomelijke angst, een term die nauw verwant is aan de psychologie.

Binnen de muren van een rechtszaal verwijst onoverkomelijke angst naar een angst die zo intens is dat deze de wil van een persoon overstijgt en hem dwingt een handeling te verrichten die hij zonder die angst niet zou hebben verricht. Zo intens zelfs dat het een verdediging tegen strafrechtelijke aansprakelijkheid vormt, wat betekent dat de persoon niet veroordeeld kan worden voor een misdrijf dat onder die angst is gepleegd.

Dit concept doet denken aan een andere, bekendere, voorbijgaande psychische stoornis. Beide hebben overeenkomsten, maar vanuit het perspectief van de rechtspsychologie worden ze gedefinieerd als twee afzonderlijke concepten. "Het fundamentele verschil is dat onoverkomelijke angst geen stoornis vormt. Het is waar dat beide een plotseling en abrupt begin hebben en van korte duur zijn, maar onoverkomelijke angst verdwijnt niet snel zonder nawerkingen en vereist geen bewezen voorafgaande pathologische basis. Bovendien variëren de eisen voor elk van beide, afhankelijk van het Hooggerechtshof", legt Elisa Alfaro Ferreres uit, hoogleraar Criminologie aan de Internationale Universiteit van La Rioja (UNIR).

Slecht emotioneel management

Terugkerend naar de angst die de wil van de persoon die de aanrijding heeft veroorzaakt, mogelijk heeft onderdrukt, geeft de expert meer informatie: "Onoverkomelijke angst houdt verband met een acute situatie van extreme angst die het vermogen tot denken, redeneren en besluitvorming tenietdoet , of de wil tenietdoet in het licht van dreigend gevaar." Ze voegt eraan toe: "De emotie angst bevindt zich in onze hersenen, in de amygdala, die onder andere verantwoordelijk is voor het automatisch reageren op emoties en, bovenal, voor het beheersen van angst, door te kiezen uit drie mogelijke reacties: blokkeren, vechten of vluchten. Overmatige activering van de amygdala in een angstaanjagende situatie kan onze hogere hersenfuncties blokkeren en hogere cognitieve functies tenietdoen. Dit wordt amygdala-kaping genoemd."

"Op dat moment", vervolgt de expert, "verliezen we de controle over onze emoties, en wanneer we geconfronteerd worden met intense angst, is slechts één van de drie bovengenoemde reacties mogelijk: het lichaam blokkeert of verlamt, vlucht of valt aan. Dit alles overschrijdt de vrijwillige controle van de proefpersoon. Deze situatie, waarin de hogere cognitieve centra onderdrukt worden en de proefpersoon de controle over zijn emoties verliest, zou de psychobiologische basis van verantwoordelijkheid kunnen beïnvloeden als ook aan andere vereisten, zoals directe causaliteit, wordt voldaan."

Wanneer dit soort extreme situaties zich voordoen, wordt ons sympathische systeem geactiveerd, wat een reeks psychofysiologische correlaties genereert. Alfaro legt uit: "Op hartniveau bijvoorbeeld verhoogt de toename van noradrenaline de hartslag, waardoor hartkloppingen kunnen optreden. Bovendien komt er meer lucht in de longen en versnelt de ademhaling. Naarmate de bloedcirculatie toeneemt, trekken de spieren samen. De pupillen verwijden zich. Op psychologisch niveau voelt men zich verlamd of geblokkeerd in gedachten, paniek, chaos, angst om de controle te verliezen, of de behoefte om weg te rennen en te vluchten. Proefpersonen beschrijven deze angst als een ware emotionele ineenstorting. Bovendien lokt het ongecontroleerd gedrag uit, gevolgd door intense spijt."

Mensen die het hebben meegemaakt, beschrijven het als een echte emotionele ineenstorting.

De som van al deze effecten vormt een "acute situatie die min of meer spontaan verdwijnt", aldus de deskundige. Hij is van mening dat dit type angst (niet in de meest extreme vorm) verband houdt met angststoornissen die veel leed en ongemak bij mensen kunnen veroorzaken .

Bovendien herinnert Alfaro ons eraan dat onoverkomelijke angst " niet als een stoornis wordt beschouwd en daarom geen therapeutische interventie vereist. Hoewel ik erop hamer dat de klinische analogen ervan, die bijvoorbeeld geassocieerd zouden worden met angststoornissen, wel degelijk een zeer goede therapeutische respons hebben."

Tot nu toe hebben we ons gericht op mensen en de psychologische gevolgen van bepaalde situaties. Maar wat veroorzaakt dit soort angst? Wat ontneemt ons de controle? Volgens de hoogleraar rechtspsychologie bestaan ​​er talloze soorten angst, "van Kierkegaards existentiële angsten, de angst om geen zin in het leven te vinden, de angst voor de dood of de angst om een ​​dierbare te verliezen, tot meer acute angsten zoals vliegangst, angst om in een lift te stappen, angst om in het openbaar te spreken, angst om met anderen om te gaan... Het spectrum is zeer breed en divers."

De bron van onze angsten kan dus heel verschillend zijn. Sterker nog, het is niet ongebruikelijk dat wat de een beangstigt, de ander onverschillig laat. Dit brengt ons ertoe te overwegen of de dreiging die de angst veroorzaakt echt of fictief is. In die zin, aldus de psycholoog, "worden bij onoverkomelijke angst zowel de objectieve als de subjectieve aspecten beoordeeld om de reactie van de persoon te bepalen. Met andere woorden, het is belangrijk om de subjectieve perceptie van angst en gevaar te bepalen die de persoon waarneemt. Aan de andere kant zou een fictieve dreiging niet bestaan , omdat we ons herinneren dat ons brein vaak geen onderscheid kan maken tussen realiteit en verbeelding en op dezelfde manier reageert op ingebeelde situaties als op geleefde."

De meest verstandige manier om deze situatie op te lossen, "zou misschien zijn om het object van angst objectief te beoordelen, te analyseren of het een reëel gevaar vormt, de omvang ervan te identificeren en tegelijkertijd strategieën te activeren om onze hersenen te kalmeren als reactie op deze signalen", suggereert Alfaro.