De Russische sonde 'Cosmos 482' stortte een halve eeuw geleden neer in de Indische Oceaan, nadat het ruimteschip onbestuurbaar was geworden.

De Sovjet-sonde Cosmos 482 is eindelijk op aarde neergestort. Nadat het ruimtevaartuig meer dan een halve eeuw in een baan om de aarde had rondgezworven , keerde het in 1972 als onderdeel van een missie naar Venus afgelopen zaterdag terug in de atmosfeer. Volgens het Russische ruimtevaartagentschap Roscosmos stortte het kort voor 8.30 uur (Spaanse tijd) neer in de Indische Oceaan. In een Telegram-bericht gaf het Russische agentschap aan dat het apparaat volgens berekeningen van specialisten van het Russische raket- en ruimtevaartcentrum TsNIIMash, onderdeel van Roscosmos, om 9:24 Moskou-tijd de atmosfeer binnenkwam (een uur later dan op het Spaanse vasteland), "560 kilometer ten westen van het eiland Midden-Andaman en in de Indische Oceaan terechtkwam, ten westen van Jakarta." De Space Surveillance and Tracking Operations Centres van de Europese Unie hebben eveneens bevestigd dat de sonde volgens hun analyse uiteenviel binnen een tijdsbestek dat samenvalt met het tijdstip dat het Russische agentschap heeft aangegeven.

De grootste ruimtevaartorganisaties ter wereld hielden toezicht op de ongecontroleerde terugkeer van de Russische sonde Cosmos 482. Hoewel de voorspellingen naarmate de geplande datum dichterbij kwam, steeds nauwkeuriger werden, heerst er tot op het laatste moment nog steeds onzekerheid over de exacte locatie en tijd van de terugkeer in de atmosfeer. Slechts enkele minuten na 08:00 uur deze zaterdag detecteerden de radars van het Space Debris Office van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) het vaartuig boven Duitsland. Volgens de voorspellingen zou het toestel rond 9.30 uur opnieuw over Duitsland moeten vliegen, maar de radars registreerden niets. "Omdat het ruimtevaartuig niet op het verwachte tijdstip van 09:32 [Spaanse vastelandtijd] door de radar boven Duitsland werd gedetecteerd, is het zeer waarschijnlijk dat de terugkeer in de atmosfeer al heeft plaatsgevonden", meldde het Europese agentschap in een blogpost waarin het de terugkeer in de atmosfeer volgde.

De Sovjet-sonde Cosmos 482 is een apparaat dat 53 jaar geleden werd gelanceerd, maar nooit zijn bestemming bereikte: Venus. Dit is de belangrijkste reden waarom de val van dit stuk ruimteafval op aarde bijzonder is. Het ruimtevaartuig is zo ontworpen dat het de enorme druk van de atmosfeer van de heetste planeet in het zonnestelsel kan weerstaan. Zo kan het de terugkeer in de atmosfeer van de aarde, die naar verwachting vrijdagochtend vroeg plaatsvindt, in één stuk overleven.

Een paar dagen geleden werd het monitoringprotocol van het International Committee for Space Debris Coordination geactiveerd. Deze organisatie vertegenwoordigt 13 ruimtevaartorganisaties, waaronder ESA, haar Amerikaanse tegenhanger NASA, en organisaties uit onder andere het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië, Rusland, Oekraïne, China en Japan. Hoewel ze allemaal deel uitmaken van het comité, is er tussen sommigen van hen nauwelijks sprake van informatie-uitwisseling. Rusland heeft bijvoorbeeld al geruime tijd geen gegevens meer verstrekt, hoewel de radars van het land nauwlettend toezicht houden op ruimteobjecten die periodiek op aarde neerkomen. De grootste informatiebron voor de westerse wereld is de NASA met haar radarnetwerk, hoewel ook ESA en een aantal Europese agentschappen hun eigen instrumenten hebben.

De onbestuurde sonde voltooit elk anderhalf uur een baan om de aarde. Elke radar kan dit object ongeveer vier keer per dag observeren en inschatten wanneer en waar het zal vallen. Het probleem is dat het heel moeilijk is om het gedrag van dit object in de atmosfeerlagen tussen 100 en 200 kilometer hoog te voorspellen. Daarbij komt nog de onzekerheid van de zonneactiviteit en andere onbekende factoren, zoals of de capsule een parachute heeft en of deze daadwerkelijk wordt uitgevouwen of al is uitgevouwen, legt ingenieur Benjamin Bastida Virgili uit, werkzaam bij de Space Debris Monitoring Service van ESA in Darmstadt, Duitsland. Al deze factoren zorgden ervoor dat de foutmarge in de datum van de val bijna een dag eerder of later lag en dat vrijwel de gehele aarde zich binnen de baan van de val bevond.

Cosmos 482 werd in maart 1972 gelanceerd. Het ruimtevaartuig is er nooit in geslaagd om uit een lage baan om de aarde te ontsnappen. Nadat het ruimtevaartuig in een parkeerbaan om de aarde was gekomen, probeerde het zichzelf kennelijk op een overdrachtsbaan naar Venus te lanceren. De satelliet viel echter in vier delen uiteen: twee ervan bleven in een lage baan om de aarde en vervielen binnen 48 uur, terwijl de andere twee delen, vermoedelijk de lander en de afgescheiden motoreenheid van de bovenste trap, in een hogere baan om de aarde terechtkwamen, op een afstand van tussen de 210 en 9.800 kilometer van de aarde, aldus NASA . Er wordt gedacht dat een storing ervoor heeft gezorgd dat de ontsteking van de motor niet de snelheid bereikte die nodig was voor de overdracht naar Venus. Hierdoor bevindt de lading zich in de elliptische baan om de aarde. Deze baan zal geleidelijk afnemen en in de komende dagen weer afnemen.

De lander van 495 kilogram is ontworpen om 300 keer de versnelling van de zwaartekracht van de aarde te weerstaan ​​en een druk die 100 keer groter is dan die op onze planeet, legt ESA uit. Hierdoor zou het de terugkeer in de atmosfeer kunnen overleven.

Ruimtevaartorganisaties beschouwen de terugkeer in de atmosfeer als een waardevol experiment. De aerodynamische vorm van dit vaartuig maakt het een ideaal object voor het meten van de luchtdichtheid in zeer lage banen rond de aarde. Elke keer dat de elliptische baan door het perigeum (het punt dat het dichtst bij de aarde ligt) gaat, verliest hij hoogte bij het apogeum (het hoogste punt). Dankzij dit hoogteverschil kunnen we afleiden hoeveel atmosferische weerstand het object ondervindt tot aan de terugkeer in de atmosfeer. Het ontwerp van de meeste ruimtevaartuigen is te complex voor dergelijke studies, maar de vrijwel bolvormige vorm van de afdalingscapsule maakt dit mogelijk. De terugkeer in de atmosfeer kan zo een 'toevallig' wetenschappelijk experiment worden.

Het is gebruikelijk dat er grote stukken ruimtepuin naar beneden vallen. Raketonderdelen van gemiddelde omvang komen bijna dagelijks terug in de atmosfeer, terwijl kleinere, achtergebleven ruimteschrootobjecten dat nog vaker doen. De overgebleven stukken veroorzaken zelden schade aan de bodem. Door het toenemende ruimteverkeer wordt verwacht dat de frequentie van deze terugkeeroperaties in de toekomst zal toenemen.

Volgens ESA is de kans op letsel bij de terugkeer van de satelliet in de atmosfeer uiterst klein. De jaarlijkse kans dat iemand gewond raakt door ruimteschroot bedraagt ​​minder dan 1 op 100 miljard.