Geheugen en slaap: wie heeft sterkere dromen?

Een Italiaans onderzoeksteam onder leiding van Giulio Bernardi, hoogleraar algemene psychologie aan de IMT School for Advanced Studies in Lucca, onderzocht hoe het mogelijk is dat dromen zich zo individueel herinneren. De onderzoekers onderzochten welke factoren van invloed zijn op ons vermogen om dromen te herinneren, en ontdekten verschillende verbanden.

Er werd onder andere aangetoond dat mensen met een positieve houding ten opzichte van dromen zich deze de volgende ochtend beter kunnen herinneren. Naast iemands persoonlijke houding spelen slaapfasen echter ook een cruciale rol.

Gedurende 15 dagen documenteerden meer dan 200 proefpersonen hun dromen direct na het ontwaken – idealiter zonder afleiding van familie, wekkers of eerste plannen voor de dag. Er werd aangetoond dat mentaal afdwalen snel leidt tot verlies van verbinding met de ervaringen van de nacht.

Tegelijkertijd registreerde het onderzoeksteam de slaapkwaliteit van de deelnemers met behulp van een actigraaf, een apparaat dat de motorische activiteit van de slaap-waakcyclus meet en informatie verschaft over de duur, efficiëntie en verstorende factoren. Daarnaast leverden aanvullende psychometrische tests gegevens op over de cognitieve kenmerken van het individu.

Hoewel dromen bijzonder intens zijn tijdens de REM-fase, hadden mensen die langere periodes van lichte slaap ervoeren, 's ochtends vaker nog hun dromen in gedachten. En degenen die ook de neiging hadden om te dagdromen, hadden ook levendigere nachtbeelden dan degenen die overdag niet ronddwaalden.

Volgens de studie zijn vergelijkbare hersengebieden betrokken bij dagdromen en nachtdromen, zoals het Default Mode Network (DMN). Dit zogenaamde rustnetwerk is actief wanneer de persoon geen externe stimuli ervaart. Het wordt geassocieerd met een introspectieve preoccupatie met de eigen identiteit.

Terwijl jongere mensen zich over het algemeen meer details konden herinneren, vonden oudere mensen dat moeilijker. Onderzoekers verklaren deze zogenaamde witte dromen door het feit dat geheugenprocessen veranderen met de leeftijd. Mensen met deze dromen zijn zich ervan bewust dat ze iets hebben gedroomd, maar kunnen het niet meer met inhoud vullen.

Naast leeftijd lijkt ook het seizoen van invloed te zijn op het vermogen om nachtelijke avonturen te herinneren. Deelnemers aan het onderzoek – ongeacht of ze man of vrouw waren – herinnerden zich dromen beter in de herfst en lente dan in de winter. Volgens het onderzoek wijst dit op de invloed van omgevings- of circadiane ritmes, oftewel factoren die verband houden met lichtomstandigheden, temperatuur of hormonale schommelingen.